Edebiyatımızda İlkler

Türk Edebiyatında İlkler

İlk Hikâyeler (Öyküler):

  1. İlk Hikâye Örneği: Letâif-i Rivayat(1870), Ahmet Mithat Efendi
  2. Batılı Anlamda İlk HikâyeDenemesi: Küçük Şeyler(1892), Sami Paşazade Sezai

İlk Romanlar:

  1. İlk Çeviri Roman: Tercüme-i Telemak (Fenelon) (1862), Yusuf Kâmil Paşa
  2. İlk Yerli Roman Denemesi: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat(1872), Şemsettin Sami
  3. İlk Edebî Roman: İntibah(1876), Namık Kemal
  4. İlk Realist Roman Denemesi: Araba Sevdası(1898), Recaizade Mahmut Ekrem
  5. İlk Köy Romanı Denemesi: Karabibik(1890), Nabizade Nazım
  6. İlk Psikolojik Roman Denemesi: Zehra(1894), Nabizade Nazım
  7. İlk Psikolojik Roman: Eylül(1901), Mehmet Rauf
  8. Batı Tekniğine Uygun İlk Realist Roman: Mai ve Siyah(1897), Halit Ziya Uşaklıgil
  9. İlk Psikolojik Roman Denemesi, ilk Naturalistve tezli roman: Zehra(1894), Nabizade Nazım
  10. İlk Tarihî Uzun Hikâye-Roman Denemesi: Yeniçeriler(1871), Ahmet Mithat Efendi
  11. 11.İlk Tarihî Roman Örneği: Cezmi (1880), Namık Kemal
  1. İlk Kadın Romancımız – Fatma Aliye Hanım(d.1862-ö.1936)
  2. İlk polisiye roman: Esrar-ı Cinayet(1883), Ahmet Mithat Efendi
  3. Kurtuluş Savaşını Doğrudan İşleyen Romanımız- Ateşten Gömlek(1922)- Halide Edip Adıvar

İlk Tiyatrolar:

  1. Sahnelenen İlk Tiyatro Eseri – Vatan Yahut Silistre(1872) –Namık Kemal
  2. İlk Tiyatro Eseri: Şair Evlenmesi(1860), Şinasi
  3. Heceyle Yazılan İlk Manzum Tiyatro Eseri: Nesteren (1878), Abdülhak Hamit Tarhan
  4. İlk Uyarlama Tiyatro Eserinin (Moliere – Zor Nikah) Yazarı – Ahmet Vefik Paşa
  5. Edebiyatımızda Epik Tiyatronun Kurucusu – Haldun Taner
  6. Hece ile Yazılan ilk Manzum Tiyatro Örneği – Binnaz (1919) – Yusuf Ziya Ortaç
  7. İlk Epik Tiyatro örneği – Keşanlı Ali Destanı(1964) – Haldun Taner

İlk Şiirler:

  1. Fransızcadan İlk Şiir Çevirileri Yapan ve İlk Folklor İncelemesi Çalışmaları Yapan Sanatçı: Şinasi
  2. İlk Şiir Antolojisi: Harabat(1875), Ziya Paşa
  3. İlk Mensur Şiir Örnekleri – Mensur Şiirler (1886) – Halit Ziya Uşaklıgil
  4. Edebiyatımızda İlk Kafiyesiz Şiir Denemesi-Validem – Abdülhak Hamit Tarhan
  5. İlk Köy Şiiri Örneği – Köylü Kızların Şarkısı – Muallim Naci
  6. Edebiyatımızda ilk Çocuk Şiiri Örnekleri – Şermin (1914) – Tevfik Fikret
  7. İlk Pastoral Şiir Örneği – Sahra – Abdülhak Hamit Tahran
  8. Aruzu Türkçeye Uyarlayan İlk Şair – Tevfik Fikret
  9. Tasavvuf Edebiyatının Kurucusu ve Bu Yönde şiirler Yazan İlk Şair – Hoca Ahmet Yesevi
  10. Bilinen İlk Türk Şair – Aprınçor Tigin
  11. Bilinen ilk Türk Yazar –Yollug Tigin
  12. Edebiyatımızda Aruzla Yazılan İlk Eser: Kutadgu Bilig (1069), Yusuf Has Hacib
  13. İlk Hamse Sahibi: Ali Şir Nevaî
  14. İlk Divan Şairimiz – Hoca Dehhanî
  15. İlk Didaktik Eser Örneği – Kutadgu Bilig– Yusuf Has Hacib

İlk Gazeteler:

  1. Edebiyatımızda İlk Özel Gazeteyi Çıkaran, Noktalama İşaretlerini İlk Kullanan Sanatçı: Şinasi
  2. İlk Resmî Türkçe Gazete: Takvim-i Vakayi – 1831
  3. İlk Yarı Resmi Türkçe Gazete: Ceride-i Havadis -1832
  4. İlk Özel Türkçe Gazete: Tercüman-ı Ahval – 1860

Diğer İlkler:

  • Edebiyatımızda İlk Fabl Örneği: Harname, Şeyhî
  • Edebiyatımızda Batılı Anlamda İlk Fabl Örneği: Eşek İle Tilki Hikâyesi, Şinasi
  • İlk Makale Örneği: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi, Şinasi – 1860
  • İlk Eleştiri Örneği: Namık Kemal – 1866
  • Edebiyatımızdaki En Önemli Gezi Yazısı Örneği: Seyahatname(17. yy), Evliya Çelebi
  • Edebiyatımızda Günlük Terimini İlk Kullanan yazar: Falih Rıfkı Atay
  • İlk tezkire: Mecalisü’n-Nefais, Ali Şir Nevaî
  • Anadolu Sahasında Yazılan İlk Tezkire: Heşt Behişt, Edirneli Sehî Bey
  • İlk Söylev(Nutuk): Göktürk Yazıtları (Orhun Abideleri)(8. yy.)
  • İslâmî Dönem Türk Edebiyatı İlk Yazılı Eser: Kutadgu Bilig (1069), Yusuf Has Hacib
  • Edebiyatımızda İlk Mesnevi Örneği: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib
  • Edebiyatımızda İlk Siyasetname Örneği: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib
  • Batı Etkisindeki Türk Edebiyatında Bilinçli İlk Temsilcisi: Şinasi
  • Edebiyatımızdaki İlk Atasözleri Derlemesi: Durub-ı Emsal-i Osmaniye (1863), Şinasi
  • İlk Bibliyografya: Keşfu’z-Zünun (1652), Kâtip Çelebi
  • İlk Hatıra Kitabı: Babürnâme, Babürşah – 16. yy.
  • İlk Mizah Dergisi: Diyojen (1870), Teodor Kasap
  • İlk Edebî Bildiriyi Yayımlayan Topluluk – Fecr-i Ati Topluluğu(1909)
  • İlk Yazılı Edebî Metin ve Türk Adının Geçtiği İlk Metin – Göktürk Yazıtları(8. yüzyıl)
  • Türk Dilinin İlk Sözlüğü ve İlk Dilbilgisi Kitabı –Divanü Lügati’t-Türk(1072) – Kâşgarlı Mahmut
  • İlk Türkçe Sözlük– Kamus-ı Türkî (1901) – Şemsettin Sami
  • İlk Edebiyat Tarihçimiz – Abdülhalim Memduh Efendi
  • Batılı Anlamda İlk Edebiyat Tarihçimiz – Mehmet Fuat Köprülü
  • Türkçe’nin İlk Dil Bilgisi Kitabı – Sarf-ı Türkî – Süleyman Hüsnü Paşa
  • İlk Alfabemiz– Göktürk Alfabesi
  • Edebiyatımızda Milli Edebiyatın Açılmasına öncülük eden – Mehmet Emin Yurdakul
  • İlk Türk Destanı – Alp Er Tunga Destanı
  • Süslü Nesrin İlk Temsilcisi – Sinan Paşa
  • Dilde Sadeleşmeyi Savunan ilk Yayın Organı – Genç Kalemler(1911)
  • Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Kurulan ilk Edebî Topluluk – Yedi Meşaleciler(1928)
  • Edebiyatımızda Yayımlanan ilk Ortak Kitap– Yedi Meşale (1928)
  • Edebiyatımızda Yayımlanan İkinci Ortak Kitap – Garip(1941)
  • İlk Röportaj örneği – Rüya – Ziya Paşa
  • İlk Dergi örneği – Mecmua-ı Fünun – Münif Paşa-1861
  • Batılı anlamda İlk Günlük Örneği- Seyahat Jurnali- Direktör Ali Bey
  • Türkî-i Basit Akımının Öncüsü – Aydınlı Visali –15. yy.
  • Türkî-i Basit Akımının En güçlü Temsilcileri – Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi
  • Sebk-i Hindi Akımının En Güçlü Temsilcisi – Şeyh Galip-18. yy.
  • İlk fıkra yazarımız- Ahmet Rasim

Dünya Edebiyatında İlkler

  1. Dünya Edebiyatında Hikâye Türünün ilk Örneği: Decameron Öyküleri (14. yüzyıl) – Giovanni Boccacio
  2. Dünya Edebiyatında Deneme Türünün ilk Örneği: Denemeler– Montaigne
  3. Dünya Edebiyatında İlk Modern Roman Örneği: Don Kişot– Cervantes
  4. Dünya Edebiyatında ilk Realist Roman Örneği: Mademe Bovary– Gustave Flaubert
  5. Dünyanın Bilinen İlk Destanı: Gılgamış Destanı -Sümerler
  6. Komedi Türünün ilk Temsilcisi: Aristofanes
  7. Trajedi Türünün ilk Temsilcisi: Aiskylos
  8. Bilinen ilk Fabl Örneği: Pança Tantra (Kelile ve Dimne) – Hint Edebiyatı